Ongetwijfeld heb je het al eens gezien op het etiket van een wijn uit Bordeaux of Bourgogne: de termen Premier (1er) Cru of Grand Cru. Maar wat betekenen deze aanduidingen eigenlijk, en wat zeggen ze over de kwaliteit van de wijn? We leggen het je per wijngebied uit, want zoals de wijnen uit Bordeaux en Bourgogne van elkaar verschillen, zo verschillen ook de classificaties.
Allereerst de letterlijke vertaling. Grand betekent groot, Premier betekent eerste, en Cru staat voor oogst. Letterlijk vertaald dus 'grote' of 'eerste oogst'. Maar het gaat hierbij niet om de kwantiteit van de druiven. In Bourgogne verwijzen Grand Cru en Premier Cru naar wijngaarden van uitzonderlijke kwaliteit, terwijl de situatie in Bordeaux wat complexer is.
Bordeaux
Classificatie Bordeaux
Bordeaux staat al eeuwen bekend om zijn rode wijnen. Maar hoe scheid je het kaf van het koren met zoveel chateaus en wijndomeinen? De classificatie die in Bordeaux wordt gebruikt, kan hierbij helpen, hoewel er critici zijn die vinden dat deze indeling moet worden bijgewerkt.
De belangrijkste classificatie in Bordeaux is die van 1855, opgezet op verzoek van Keizer Napoleon III. Wijnen werden ingedeeld in vijf categorieën op basis van hun prijs, met de duurste wijnen in de hoogste categorie: Premier Grand Cru. Dit systeem geldt alleen voor de linkeroever van Bordeaux, het Médoc-gebied. De indeling ziet er als volgt uit:
- Premier Grand Cru Classé
- Deuxième Grand Cru Classé
- Troisième Grand Cru Classé
- Quatrième Grand Cru Classé
- Cinquième Grand Cru Classé
In totaal zijn er 61 chateaus ingedeeld, waarbij er slechts twee keer een wijziging is geweest. Château Mouton Rothschild werd in 1973 gepromoveerd naar Premier Grand Cru Classé, een bewijs van het rigide karakter van deze lijst.
Cru Artisan en Cru Bourgeois
Naast de bekende Grand Cru Classé-wijnen, zijn er de categorieën Cru Artisan en Cru Bourgeois voor chateaus die niet in de lijst van 1855 staan. Cru Artisan is voor kleine domeinen met wijnen van hoge kwaliteit, en Cru Bourgeois is bedoeld voor kwaliteitswijnen uit de acht Médoc-appellaties.
Saint-Émilion
De rechteroever van Bordeaux, waaronder Saint-Émilion en Pomerol, valt buiten de 1855-classificatie. Saint-Émilion heeft echter een eigen ranglijst met Premier Grand Cru Classé A aan de top. Pomerol, hoewel beroemd om zijn wijnen zoals Château Pétrus, kent geen officieel classificatiesysteem.
‘Garagewijnen’ met cultstatus
Een aantal chateaus op de rechteroever van Bordeaux, waaronder Saint-Émilion en Pomerol, wilde niet meedoen met de officiële indeling van Saint-Émilion. In de jaren negentig van de vorige eeuw keerden deze onafhankelijke wijnmakers zich zelfs tegen de strikte regels van de wijnindustrie. Wars van deze conventies, besloten ze zich te richten op kleinschalige productie van uitzonderlijke wijnen, vaak met een opbrengst die zo klein was dat deze letterlijk in een garage paste. Dit leverde hen de bijnaam "garagistes" op, en hun wijnen werden bekend als Vins de Garage.
Wat begon als een rebels initiatief, heeft door de hoge kwaliteit van deze wijnen geleid tot een cultstatus. Een goed voorbeeld is de originele garagewijn, afkomstig uit de kelder van Château Le Pin, gelegen in het wereldberoemde Pomerol. Hoewel Pomerol geen officieel classificatiesysteem heeft, genieten wijnen uit dit gebied – zoals Château Le Pin en het iconische Château Pétrus – dezelfde reputatie en allure als veel Grand Cru-wijnen uit andere regio’s. Dit benadrukt dat kwaliteit niet altijd gebonden is aan formele classificaties, maar eerder aan de uitzonderlijke zorg en aandacht voor het wijnmaken.
Staat classificatie voor kwaliteit?
Hoewel de classificatie uit 1855 bepaalde kwaliteitswijnen zoals Château Haut-Brion, Château Lafite Rothschild en Château Margaux omvat, zijn er ook wijnen zonder Grand Cru-status die wereldwijd worden geroemd om hun kwaliteit, zoals Château Pétrus en Château Le Pin.
Bourgogne
Complex en uitmuntend Bourgogne
Dacht je dat het classificatiesysteem in Bordeaux ingewikkeld is? Welkom in het al even complexe Bourgogne, waar elke regel een uitzondering kent. Al weten we één ding zeker: hier worden fantastische wijnen gemaakt, door velen bestempeld als de beste ter wereld. De parels onder de Bourgondische wijnen mogen het predicaat Grand Cru dragen, wat aanduidt dat deze wijnen uit de beste wijngaarden van Bourgogne komen.
Grand Cru: De top van Bourgogne
In Bourgogne zijn Grand Cru-wijnen het hoogst op de ladder van kwaliteit. Deze wijnen komen uit de allerbeste wijngaarden en vormen slechts één procent van de jaarlijkse productie. De beroemdste Grand Cru is Romanée-Conti, afkomstig uit een wijngaard die de duurste wijn ter wereld levert. De meeste Grand Cru-wijngaarden bevinden zich in de Côte de Nuits, waar Pinot Noir de dominante druif is.
Premier Cru
Bourgogne kent ook 635 Premier Cru-wijngaarden. Deze wijnen komen uit wijngaarden die net onder de Grand Cru's staan qua kwaliteit. De naam van de wijngaard en de gemeente worden op het etiket vermeld, met de toevoeging Premier of 1er Cru.
Villages
Bourgogne telt 44 gemeenten met een eigen appellatie zoals Pouilly-Fuissé en Mersault. Hier worden waanzinnig lekkere wijnen gemaakt met de naam van de eigen, specifieke gemeente op het etiket. Maar de ene Pouilly-Fuissé is de andere niet, want ook hier telt terroir: het samenspel van bodem, klimaat, ligging van de wijngaard en de kennis en kunde van de wijnboer. En nu wordt het wat ingewikkeld. Want ook op Villages-wijnen mag de wijngaard worden vermeld. Dat is eigenlijk voorbehouden aan de betere Grand Crus en Premier Crus, maar als de wijnmaker de naam van de gemeente groot vermeld en die van de wijngaard in kleinere letters, dan mag het hier ook.
Bourgogne/Régionale
Volgens het hiërarchisch stelsel staat een wijn met de vermelding Bourgogne onderaan de ladder. Wat natuurlijk niets af hoeft te doen aan de kwaliteit van de wijn. Denk maar eens aan die heerlijk mousserende Crémant de Bourgogne. Het grootste verschil met de hierboven genoemde classificaties zit ‘m daarin dat de druiven in een wijn met de aanduiding Bourgogne uit de gehele streek mogen komen. Regionale wijnen dus en dat is waarom je ook wel eens de term Régionale ziet staan.
Chablis: klein dorpje met grote wijnen
Chablis heeft een eigen classificatiesysteem met vier niveaus: Chablis Grand Cru, Chablis Premier Cru, Chablis en Petit Chablis. De mineraliteit en frisheid van deze wijnen komen van de kalkrijke bodem vol fossiele schelpdieren, een uniek kenmerk dat deze wijnen hun typerende smaak geeft. Chablis, de wijn in dit geval, wordt daarom ook wel oesterwater genoemd.
Zoals al gemeld, kent Chablis een eigen classificatiesysteem, met van hoog naar laag:
- Chablis Grand Cru
- Chablis Premier Cru
- Chablis
- Petit Chablis
Beautiful Beaujolais
Beaujolais, hoewel onderdeel van Bourgogne, kent een eigen indeling. De wijnen worden ingedeeld in Beaujolais Cru, Beaujolais Village en Beaujolais Nouveau. De regio werkt aan een Premier Cru-status voor de beste wijnen uit dorpen zoals Moulin-à-Vent.